चीनमा १२६ जनाकाे ज्यान लिने गरी गएकाे शक्तिशाली भूकम्प र हिमाली क्षेत्रको जोखिम

बुधबार, २४ पुस २०८१, ०६ : ४३

काठमाडाैं- मंगलबार बिहान चीनको सिचाङ स्वायत्त क्षेत्रको दिंग्री काउन्टीमा आएको शक्तिशाली भूकम्पले १२६ जनाको ज्यान लिएर सयौंलाई घाइते बनाएको छ। यो प्राकृतिक विपत्ति केवल चीनमै सीमित भएन, यसको धक्का नेपाल, भारत र भुटानसम्म महसुस गरियो। ६ दशमलव ८ रेक्टर स्केलको भूकम्पको कारण हजारौं घर ध्वस्त भए भने, भूकम्पपछि पनि पराकम्पहरूको श्रृंखला जारी रहेको छ।

नेपालको राष्ट्रिय भूकम्प मापन केन्द्रले भूकम्पलाई ७ म्याग्निच्युडको रूपमा मापन गरेको छ। बिहान ६ बजेर ५० मिनेटमा आएको यो भूकम्पको केन्द्रबिन्दु तिब्बतको दिंग्री आसपास रहेको थियो। यस भूकम्पले चीनको सिगात्से सहरमा ठूलो विनाश निम्त्यायो। हजारभन्दा बढी भवन भत्किए भने विद्युत् र पानी आपूर्ति प्रणाली अवरुद्ध भयो। उद्धार कार्यमा सेना र मानवरहित ड्रोनको प्रयोग गरी दुर्गम क्षेत्रमा राहत पुर्‍याउने प्रयास गरिँदैछ।

भूकम्पको प्रभावले केवल मानव जीवनमा मात्र क्षति पुर्‍याएन, यसले भौगोलिक संरचनाहरूमा पनि गम्भीर प्रभाव पारेको छ। केन्द्रबिन्दुको वरिपरि रहेका गाउँहरूमा मानिसहरूको जनजीवन अस्तव्यस्त भएको छ। ल्हासा काउन्टीका सडकहरू भत्किएका छन् र माटो तथा ढुंगाको थुप्रोले ठूला क्षेत्रमा आवागमन अवरुद्ध भएको छ। यस क्षेत्रको तापक्रम माइनस १८ डिग्रीसम्म पुगेकाले उद्धारकार्य थप चुनौतीपूर्ण बनेको छ।

यस भूकम्पको धक्का नेपालको काठमाडौं उपत्यका, पूर्वी पहाडी क्षेत्र र अन्य विभिन्न स्थानसम्म महसुस गरिएको थियो। नेपालमा पनि केही घरहरूमा क्षति पुगेको रिपोर्ट आएको छ। भारतीय उपमहाद्वीपका विभिन्न भूभागहरूमा समेत भूकम्पको कम्पन महसुस भयो, जसले यस क्षेत्रमा भूकम्पीय जोखिमको उच्चस्तरलाई उजागर गरेको छ।

हिमालय र हिन्दकुश क्षेत्र संसारका भूकम्पीय जोखिमयुक्त क्षेत्रमा पर्दछन्। पृथ्वीको सतहमुनि रहेका भारतीय र युरेसियन प्लेटहरूको निरन्तर टकरावका कारण यस क्षेत्रमा बारम्बार भूकम्प जाने गर्दछ। यी प्लेटहरू प्रत्येक वर्ष करिब ४ सेन्टिमिटरको गतिमा सर्दैछन्। यो प्लेट सर्ने प्रक्रियाले पृथ्वीको सतहमुनि ठूलो दबाब उत्पन्न गराउँछ, जसले भूकम्पको रूप लिन्छ।

विगतमा पनि यस क्षेत्रमा भएका भूकम्पहरूले ठूलो क्षति पुर्‍याएका छन्। सन् २००८ मा चीनको सिचुआन प्रान्तमा आएको भूकम्पले ७० हजारभन्दा बढीको ज्यान लिएको थियो। पछिल्ला पाँच वर्षमा मात्रै यस क्षेत्रमा तीन म्याग्निच्यूड वा सोभन्दा माथिका २९ वटा भूकम्प मापन गरिएका छन्।

हिमालय क्षेत्रको संवेदनशीलताले नेपाललाई थप जोखिममा राखेको छ। यस क्षेत्रको भौगोलिक बनावट र प्लेटहरूको गति भूकम्पको सम्भावनालाई बढाउँछ। विज्ञहरूले भविष्यमा पनि यस्ता भूकम्पहरू आउनसक्ने चेतावनी दिइरहेका छन्। यस अवस्थाले मानिसहरूको जीवनमा मात्र होइन, भौतिक संरचना र पर्यावरणमा पनि दीर्घकालीन प्रभाव पार्नेछ।

भूकम्पको क्षति कम गर्नका लागि प्रभावकारी योजना, भौगोलिक अध्ययन र पूर्वतयारी अपरिहार्य छ। यस घटनाले हामीलाई प्रकृतिप्रतिको सचेतना र जिम्मेवारीको महत्त्व झल्काउँछ। हिमालय क्षेत्रका जोखिम न्यूनीकरणका लागि क्षेत्रीय सहकार्य र दीर्घकालीन योजना आवश्यक छ।

बुधबार, २४ पुस २०८१, ०६ : ४३

प्रतिक्रिया