काठमाडाैं- दैलेखमा बहुप्रतीक्षित पेट्रोलियम अन्वेषण परियोजनाअन्तर्गत अन्वेषणात्मक ड्रिलिङ कार्य पूरा भएको छ। खानी तथा भूगर्भ विभागका अनुसार यो कार्य ४ हजार २ मिटर गहिराइसम्म पुगेर सम्पन्न भएको हो। यो आयोजना नेपालका लागि आर्थिक तथा प्राविधिक दृष्‍टिकोणले अत्यन्त महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।

अन्वेषणको प्रारम्भ दैलेखको भैरवी गाउँपालिका–१ जलजलेमा गत वैशाख २८ गतेबाट गरिएको थियो। नेपाल सरकार र चीन सरकारबीच भएको समझदारी अनुरूप चाइना–एड अन वेल एन्ड ग्यास रिसोर्स सर्भे प्रोजेक्टअन्तर्गत खानी तथा भूगर्भ विभाग, चाइना जियोलोजिकल सर्भे (सीजीएस), र सिबु ड्रिलिङ इन्जिनियरिङ कम्पनीले संयुक्त रूपमा यो कार्य सुरु गरेका हुन्। यस प्रोजेक्टको औपचारिक उद्घाटन संघीय सरकारका उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री दामोदर भण्डारीले वैशाख २३ गते गरेका थिए।

पेट्रोलियम अन्वेषण आयोजनाका भूगर्भविद् एवं सूचना अधिकारी प्रकाश लुइँटेलले जानकारी दिएअनुसार अन्वेषणको क्रममा २७ सय मिटर ड्रिलिङपछि प्रत्येक दुई मिटर गहिराइबाट निस्केका ढुंगा र माटोको परीक्षण गरिएको छ। यो परीक्षणबाट प्राप्त विवरणलाई संकलन गरी तीन प्रकारका अध्ययनहरू—सोर्स रक, रिजर्भ वायर रक, र सिल रक—गर्ने तयारी भइरहेको छ। हालसम्मको अध्ययनले दैलेख क्षेत्रमा प्राकृतिक ग्यास हुन सक्ने उच्च सम्भावना देखाएको छ।

ड्रिलिङ कार्यको समयमा कठिन चट्टानका कारणले निर्धारित असोज मसान्तको समयसीमा पूरा हुन सकेन र यो कार्य पुससम्म लम्बिएको थियो। हाल प्राप्त भएको डेटा थप अध्ययन र विश्लेषणका लागि चीनमा पठाइनेछ। यस क्रममा ड्रिलिङको मुख्य उद्देश्य भनेको पेट्रोलियम पदार्थको उपस्थिति पत्ता लगाउनु हो। पेट्रोलियम पदार्थको भण्डारण क्षमता र परिमाण पत्ता लगाउन अर्को विस्तृत अध्ययन गर्नुपर्नेछ।

यो परियोजनाको सफलता मुलुकको आर्थिक समृद्धिका लागि महत्त्वपूर्ण मानिएको छ। दैलेख क्षेत्रमा दशकौँदेखि बलिरहेको प्राकृतिक ज्वाला र खोलाको पानीमाथि देखिने आगोले यहाँ पेट्रोलियम पदार्थको सम्भावनालाई अझ बलियो बनाएको छ। श्रीस्थान, नाभीस्थान, र पादुकाजस्ता पञ्चकोशी तीर्थस्थलमा निरन्तर ज्वाला बलिरहेकाले पनि यो क्षेत्र पेट्रोलियम पदार्थका लागि उपयुक्त स्थान मानिन्छ।

खानी तथा भूगर्भ विभागले विगत चार दशकदेखि यस क्षेत्रमा सम्भाव्यता अध्ययन गरिरहेको छ। यसले दैलेखलाई मात्र नभई देशभरलाई उर्जा क्षेत्रमा आत्मनिर्भर बनाउने सम्भावना औंल्याएको छ। दैलेखको प्राकृतिक स्रोतहरूको महत्त्व मात्र धार्मिक क्षेत्रमै सीमित छैन; यसले मुलुकको आर्थिक उन्नयनमा समेत योगदान पुर्‍याउन सक्छ।

चीनको सहकार्यमा सम्पन्न भएको यो प्रारम्भिक ड्रिलिङले नेपालमा पहिलो पटक पेट्रोलियम अन्वेषणको व्यावहारिक चरणमा प्रवेश गराएको छ। यस आयोजनाबाट सफलता प्राप्त भएमा नेपालको ऊर्जा आयातमा निर्भरता घट्ने र निर्यातका माध्यमबाट आर्थिक लाभ उठाउन सकिने छ। अबको चरणमा प्राप्त डेटा र परीक्षणका नतिजाले यस आयोजनाको भविष्य निर्धारण गर्नेछ। दैलेखका स्थानीयवासीहरूले पनि यो आयोजनालाई राष्ट्रिय गौरवका रूपमा हेरिरहेका छन्।

यो आयोजना न केवल आर्थिक दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण छ, तर यसले प्राविधिक ज्ञान, अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य, र ऊर्जा क्षेत्रमा आत्मनिर्भर हुने राष्ट्रिय आकांक्षालाई पनि अगाडि बढाउनेछ। भविष्यमा यो परियोजना सफल भए नेपालले आफ्नो उर्जा आवश्यकता पूर्ति गर्न मात्र नभई, क्षेत्रीय उर्जा निर्यातकको रूपमा पनि आफ्नो पहिचान बनाउन सक्नेछ।